Drugsbaron 'De Schaker'

Al meer dan een jaar ligt op mijn bureau een krantenknipsel met het bericht dat drugsbaron ‘De Schaker’ was overleden. Dat stukje intrigeert mij enorm. De Colombiaan Gilberto Rodriguez Orejuela stierf op 83-jarige leeftijd in een Amerikaanse gevangenis. Hij had nog zes jaar voor de boeg en verzoeken om gratie vanwege ernstige gezondheidsklachten werden verworpen. Rodriguez Orejuela was dan ook geen lieverdje. Hij stond aan het hoofd van het Cali-kartel, een groot drugssyndicaat, en was de grote rivaal van Pablo Escobar, de leider van het Medellin-kartel. Terwijl Escobar berucht was door het grof geweld waarmee hij zijn doel trachtte te bereiken, was Rodriguez Orejula bedreven in subtielere tactieken zoals chantage en omkoping. Vandaar zijn bijnaam ‘De Schaker’.
Het schaken staat hier voor een geweldloze drugscriminaliteit. De naam van onze geliefde schaaksport wordt vaak ijdel gebruikt. Als een bedachtzame bokser zijn wild om zich heen maaiende tegenstander met enkele welgemikte stoten ko slaat, wordt hij een schaker genoemd. Maar hij blijft een bokser, de beoefenaar van een gewelddadige sport. Een doodsaaie voetbalwedstrijd waarin de bal eindeloos wordt rondgespeeld voordat eindelijk een dieptepass wordt geven, is een schaakwedstrijd en het rondspelen heet positiespel. Maar het blijft voetbal, een sport waar beoefenaars levenslange lichamelijke klachten van kunnen overhouden, variërend van loopproblemen (als gevolg van kapot geschopte knieën), hartproblemen (ten gevolge van overbelasting) en hersenproblemen (door het koppen). Ook in de politiek is schaken een geliefde metafoor; het wordt bijvoorbeeld gebruikt om het maken van deals, het sluiten van schimmige compromissen of het strategisch liegen om het zogeheten landsbelang van een welwillend sausje te voorzien.
Het wrange is dat er misschien goede redenen zijn om het schaakspel als metafoor voor sport en politiek te gebruiken. Misschien zit er een kern van waarheid in. Schaken is in essentie een oorlogsspel en als zodanig gewelddadig. Het kan leiden tot ernstige psychische stoornissen, zoals bij wereldkampioenen uit het verleden is gebleken. En sinds er geschaakt wordt, wordt er in toernooien gekonkeld en vals gespeeld.
Dat is ook weer geruststellend. We zijn gewone mensen. Maar we zijn geen drugsbaronnen en we rekenen wijlen Rodriguez Orejuela niet tot de onzen. Laat dat duidelijk zijn.