Gekkenmat

Toen Anish Giri vorige maand in het FIDE Worldcup toernooi in Azebeidzjan werd uitgeschakeld door Nijat Abasov meende ik in mijn pessimistische kijk op de wereld te zijn bevestigd: met Giri wordt het nooit meer wat. Abasov mocht dan wel de plaatselijke favoriet zijn, maar tegenover de rating van Giri, 2775, kon hij slechts een schamele 2632 stellen. Maar Abasov had het in dit toernooi op zijn heupen. Na Giri versloeg hij Svidler, Vidit en Salem om pas in de halve finale door Magnus Carlsen persoonlijk tot de orde te worden geroepen. In de troostfinale veegde hij Caruana in 26 zetten van het bord. Weliswaar nam de Amerikaan wraak door de volgende partij en daarna de beslissende tie-break te winnen, maar doordat Carlsen zich heeft teruggetrokken uit de cyclus om het wereldkampioenschap, heeft Abasov zich geplaatst voor het Kandidatentoernooi. Bovendien won hij en dikke 50 ratingpunten. Wie is dit fenomeen?
Nijat Abasov is een Azerbeidzjaanse grootmeester van 28 jaar, één jaar jonger dan Anish Giri. Hij is geboren in Baku, evenals Garry Kasparov die de stad echter al in 1990 was ontvlucht. In februari 2020 bereikte Abasov zijn hoogste rating van 2670, maar kon die niet vasthouden. Bij de start van het Worldcuptoernooi had hij slechts één puntje meer dan Max Warmerdam, de nummer drie van Nederland.
Misschien is Nijat Abasov een schaaktalent, maar dan in elk geval niet zo’n groot talent dat hij kon aanschuiven bij de wereldtop. Tot nu. Ik volg de social media niet of nauwelijks, dus ik weet niet of de prestaties van Abasov indringend zijn bediscussieerd. Maar het is haast onvermijdelijk dat iemand heeft gedacht aan Hans Niemann.
Hans Niemann, een 20-jarige Amerikaanse grootmeester, werd een jaar geleden door Carlsen beschuldigd van vals spel en vervolgens gecancelled. De discussie die vervolgens losbarstte ging minder over de vraag of Niemann schuldig was, dan over de vraag hoe je dat kon bewijzen. Het bleek dat Niemann in blitzpartijen onwaarschijnlijk vaak de zet had gespeeld die volgens de computer de beste was. Hij gaf ook toe in zijn jeugd drie keer vals te hebben gespeeld, maar dat was een jeugdzonde, dat deed hij niet meer. De beschuldiging van Carlsen was volgens de publieke opinie dus waarschijnlijk wel juist, maar hoe heeft-ie het gedaan? Klassieke methoden als op de wc je partij met een mobiele telefoon analyseren, informatie verstoppen in bekertjes yoghurt, of aanwijzingen krijgen van een medeplichtige in het publek die hetzij aan zijn linkeroor krabt (=torenzet), hetzij met een gekleurde zakdoek zijn neus snuit (blauw=paardzet, rood=damezet) zijn uit de tijd. Het moet nu digitaal. Iemand die de partij met een computerprogramma volgde zou aanwijzingen over de beste zet hebben doorgegeven met behulp van morsetekens die Niemann via een buttplug in zijn anus kon ontvangen. Het is te idioot om waar te zijn, maar de mogelijkheid is serieus bediscussieerd.
Niemann werd niet meer uitgenodigd voor de grote toernooien, wat hem veel heeft gekost. Hij eiste in een rechtszaak honderd miljoen dollar aan genoegdoening, maar dat werd afgewezen. Twee weken geleden werd bekend dat Carlsen en Niemann zich hadden verzoend en de zaak leek uit de wereld. Maar dan ken je Niemann niet. In een blitztoernooi won hij deze week een hele knappe partij van Vladimir Kramnik. Die overwinning was des te opmerkelijker omdat Niemann zwart had en de Berlin Wall speelde, een opening waarmee Kramnik wereldkampioen is geworden en die hij beter kent dan wie ook. Kramnik kon het niet geloven en besloot in de volgende blitzpartij een statement te maken. Deze partij, met Niemann achter de witte stukken, verliep als volgt: 1.e4, f6 2. d4 g5. Nu kon wit mat in één geven, namelijk 3.Dh5, het Gekkenmat. Zo gek was Niemann niet en hij gaf op.
Ik heb een foto van Abasov gezien. Hij deed mij denken aan de jonge Gata Kamsky. Ik denk niet dat hij ooit een buttplug in zijn anus zal stoppen en zolang hard bewijs ontbreekt wil ik ook niet geloven dat Hans Niemann dat heeft gedaan.
Toch één compliment: Kramnik heeft een passende methode toegepast voor zijn ridicule actie, het Gekkenmat.