rQ
Artikelen van Ruurd
Escort Cup
- Gegevens
- Geschreven door: rQ
In Noorwegen is donderdag het toernooi om de Oslo Escort Cup geëindigd.
“Hè, wat een rare naam” dacht ik, “een mooi onderwerp voor een rQ”. Direct borrelden flauwe grappen, historische feitjes (hoe Pillsbury syfilis opliep) en semi-serieuze beschouwingen op in mijn hoofd, totdat ik de geruchtmakende ontboezemingen van de altijd op effectbejag azende Johan Derksen hoorde. Vijftig jaar geleden. In Veendam. Voetballers op stap in de avond na de wedstrijd, een stomdronken, bewusteloze vrouw en een hele grote kaars. Een jeugdzonde. Het duurde maar kort voordat een effect merkbaar werd. De hele spraakmakende gemeente op radio en teevee liet haar verontwaardiging horen. “Normloos”. “Kwetsend”. “Denigrerend”. “Seksueel grensoverschrijdend”. “Vieze, oude, blanke man”. Iemand verlangde maatregelen. Iemand eiste excuses. Justitie bekijkt de zaak. Derksen exit, een effect dat hij niet had voorzien.
Ook de schaakwereld ontkomt niet aan ongeoorloofd seksueel gedrag. Tijdens een toernooi vorige maand in Reykjavik werd Tallulah Roberts (op internet ook bekend onder de naam lularobs) lastig gevallen door manlijke deelnemers. Schaakjournalist Jamaal S. Abdul-Alim noemde nog een aantal andere voorbeelden. Het is Me Too tijd en je moet erg oppassen met flauwe grappen, historische feitjes en semi-serieuze verhalen. Voor je het weet ben je grensoverschrijdend bezig en rolt je kop.
Gelukkig zag ik op tijd dat het niet de Oslo Escort Cup, maar de Oslo Esport Cup was. Esport staat voor Electronic Sport, net zoals bij email en ebike. Het toernooi om de Oslo Esport Cup was onderdeel van de online Meltwater Champions Chess Tour 2022. Er was iets heel vreemds aan dit toernooi. De deelnemers zaten namelijk in een futuristisch ingerichte ruimte in Oslo naast elkaar online tegen elkaar te schaken. De organisatoren vonden het om commerciële redenen interessanter de deelnemers in één speelzaal te laten zien dan thuis in de huiskamer met een bloemetje naast het scherm. Maar het klopt niet. Op deze manier haal je het fundament onder het onlineschaken vandaan.
De schakers kunnen met deze toernooiencyclus veel geld verdienen. Het totale prijzenfonds voor de Meltwater Tour bedraagt $1,6 miljoen; in Oslo zit er $210.000 in de pot. De deelnemers ontvangen $2.500 voor elk punt dat zij scoren. Elke speler speelt één match van vier rapidpartijen tegen elke andere deelnemer. Winst levert 3 punten op. Als de match gelijk eindigt volgt een tiebreak met blitzpartijen. De winnaar krijgt dan 2 punten en de verliezer 1 punt.
Nederland was het enige land met twee deelnemers. Jorden van Foreest won de onderlinge match tegen Anish Giri en eindigde boven hem. Komt er langzamerhand een wisseling van de wacht aan de Nederlandse schaaktop in zicht?
Na drie ronden ging Praggnanandhaa aan kop, maar toen werd hij met 3-0 ingemaakt door Carlsen en stonden zij gelijk. In de vijfde ronde ging de wereldkampioen de boot in tegen Jorden en won Pragg, maar in de zesde ronde verloor het Indiase talent van Duda en stond het weer gelijk. De zevende ronde gaf een zelden vertoonde apotheose te zien. De klassementsleiders verloren beiden, Pragg van Giri en Carlsen van Mamedyarov. Zij werden gepasseerd door Liem en Duda die beiden wonnen. Liem had daarvoor tegen Jorden echter de tiebreak nodig, zodat hij slechts twee punten scoorde tegen Duda drie. Duda dus toernooiwinnaar.
Het was een spannend toernooi, spannender dan de Escort Cup zou zijn geweest. Dat laatste oordeel is natuurlijk een kwestie van smaak, mede ingegeven door overwegingen van politieke correctheid.
Opgave
Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.
04-5 Wit aan zet wint. Hoe?
Oplossing vorige week
04-4 Wat is de snelste winstweg voor wit?
1.Tc8+ Dxc8 2.Dxg7+ Txg7 3.Txg7 mat
Paasvakantie
- Gegevens
- Geschreven door: rQ
De paasvakantie is voorbij. In het verleden was dat een periode waarin meerdaagse jeugdtoernooien werden georganiseerd. Mooie evenementen. Je zat in een jeugdherberg en je moest slapen op grote zalen in stapelbedden. Zoals gebruikelijk in jeugdherbergen, werd er weinig geslapen. Sommigen schaakten gewoon door, anderen lagen te ouwehoeren en te ginnegappen. Meisjes waren er niet bij. Iemand las het verhaal van Godfried Boman over een schaakwedstrijd en de volgende passage is mij altijd bijgebleven:
Euwe zat op het podium een broodje te eten. Het is mij een raadsel waarom die man nu juist dáár zijn broodjes moet eten. Dit doet men óf thuis óf onderweg in de trein. Men is in schaakkringen dan ook algemeen van mening dat zijn vijf verloren partijen aan deze verderfelijke gewoonte zijn toe te schrijven. In het algemeen hebben meelspijzen een nadelige invloed op de denkkracht.
Waarom ik dit stukje nooit ben vergeten, is mij een raadsel. Een feit is dat ik nooit een broodje eet onder een partij.
Berucht is ook De Dolkstoot, de naam die de schaakwereld heeft gegeven aan de briljante partij van Bomans tegen Euwe. In de hoofdvariant van het Spaans kwam Euwe op de vijfde zet met het nieuwtje Ns9!, waarop Bomans na een ogenblik te hebben nagedacht antwoordde met G.B.r7!!! Euwe gaf op. Bomans’ commentaar: Een aardig voorbeeld hoe een partij niet lang behoeft te zijn om toch vol bekoring te zitten.
Ik kende Bomans’ werk al langer. Tijdens een spreekbeurt heb ik ooit het verhaal De Grootmeester uit de bundel Kopstukken voorgedragen. Een biezen herdersmat bedekte de vloer. Links, bij de krachtig ontwikkelde vleugel, stonden twee leunstoelen in een dreigend naar voren geschoven positie. Onder een glazen stolp stond de pion, die destijds, in het toernooi van Bagdad, de opmars der witte troepen had gestuit. Politiek, sociaal en cultureel stond ik mijlenver van Bomans af, maar in literaire zin heeft hij mij wel beïnvloed.
De paasvakantie is vervangen door de meivakantie, jeugdherbergen bestaan niet meer, maar jeugdschaaktoernooien worden gelukkig nog steeds gehouden. Het belangrijkste is altijd het Nederlands jeugdkampioenschap. Het NJSK begint dit jaar op 1 mei in Almelo. Aan dit toernooi kunnen jeugdspelers t/m 18 jaar meedoen. Ooit was de maximumleeftijd 20 jaar, maar veel sterke spelers tussen 18 en 20 jaar zijn al grootmeester en worden zelfs Nederlands kampioen.
Wie gaat Jonas Hilverda opvolgen als jeugdkampioen van Nederland? Machteld van Foreest doet mee aan groep A waarin om de titel wordt gestreden. De grote favoriet is echter een ander meisje, Eline Roebers. Loek van der Hagen is een van de kanshebbers in groep B. Hij is als tweede geplaatst. Andere deelnemers uit de NOSBO zijn Berend Visser (Groningen, groep A), Sander Wage (Scheemda, B), Léon Niemeijer (Assen, B), Jaël Wierenga (Assen, B), Sono Folkers (Groningen, C), Serana Tunyluhulima (Assen, C meisjes) en Carlijn Hagen (Schiermonnikoog, C meisjes). Opvallend is het relatief grote aantal Assenaren. Drentse schaakmetropolen als Emmen en Hoogeveen hebben geen jeugdspelers afgevaardigd. Roden evenmin. Als dit, bijvoorbeeld op de volgende ALV, tot doelstelling zou worden verheven, kunnen anderen, met meer verstand van zaken dan ik, vertellen hoe het voortraject eruit moet zien. Ik ben ervan overtuigd dat jeugdherbergen en verhaaltjes van Godfried Bomans daar geen plaats meer in hebben.
Opgave
Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.
04-4 Wit aan zet. Wat is de snelste weg naar winst?
Oplo
ssing van de vorige week
04-3 Wat is de winnende zet van wit?
1.Dd8. Zwart kan de dreigingen 2.Tf8† Kg6/e6 3.Txf5 en 2.Dxc8, beide met materiaalwinst, niet tegelijk verhinderen.
Hyperschaak
- Gegevens
- Geschreven door: rQ
Wesley So heeft de finale van de FIDE Grand Prix gewonnen van Hikaru Nakamura. Na de twee klassieke partijen was de stand gelijk, zodat de tiebreak de beslissing moest brengen. So won de tweede rapidpartij.
De klassieke partijen van deze match hebben hier en daar wat stof doen opwaaien. De eerste partij duurde 30 zetten waarvan 27 theorie waren. In de tweede partij brachten de spelers een bekende 14 zetten lange remisevariant uit de Berlijnse verdediging op het bord. In totaal hebben zij zelf dus hooguit drie zetten bedacht. Op www.Chess.com vroeg Roaring Pawn zich af of dit niet een duidelijk teken was dat het moderne professionele schaken met zijn ridicule, krankzinnige, computerondersteunde openingsvoorbereiding terminaal ziek is.
Het is vaker gezegd: niet de beste speler, maar de speler met de beste computer gaat winnen. Als dat zo is, zou het schaken zich bevinden in wat ik in mijn boek Schaken in Stijl “hypersportificatie” heb genoemd. Even een kort stukje theorie: Sportificatie is het maatschappelijke proces waarin spel en sport zich aanpassen aan veranderingen in hun omgeving door gebruik te maken van nieuwe kennis en hulpmiddelen op onder andere medisch, technisch en economisch gebied. Slaagt een sport er onvoldoende in zich aan te passen, dan kan desportificatie optreden: de activiteit houdt op sport te zijn en wordt spel of folklore. Een voorbeeld is het ooit zo populaire priksleeën, dat (in tegenstelling tot bobsleeën en skeleton) de technische en economische ontwikkeling niet heeft bijgehouden. Als echter buitensporig veel gebruik van externe hulpbronnen wordt gemaakt, kan de sportieve activiteit eveneens het karakter van sport verliezen. Dat heet hypersportificatie. Het bekendste voorbeeld is de Formule 1. Hier geven niet de kwaliteiten van de coureurs, maar die van de constructeurs en mecaniciens de doorslag.
Is in het schaken sprake van hypersportificatie? Krijgen wij hyperschaak?
Door computers te gebruiken, passen schakers zich aan bij veranderingen die plaats vinden in de omgeving waarin zij hun sport beoefenen. Bij de openingsvoorbereiding van de professionals zijn computers onmisbaar geworden. Ze nemen een deel van het denkwerk over. Het analyseren van stellingen en varianten gaat daardoor sneller, zodat in een beperkte tijd meer en diepgaandere analyses kunnen worden verricht. Bij het samenstellen van zijn secondantenteam zal een schaker ervoor zorgen dat genoeg ICT-kennis en computervaardigheid wordt aangetrokken. Doordat het professionele topschaken commerciëler is geworden (door het aanboren van nieuwe economische hulpmiddelen) is het financieel mogelijk de beste mensen in dienst te nemen.
Dat het schaken onder invloed van de technologie de laatste jaren is veranderd, is zonder meer waar. Maar de computers hebben de macht niet overgenomen. Het is normale sportificatie. Na de opening komen nog steeds het middenspel en het eindspel. Weliswaar is het eindspel anders geworden doordat er niet meer wordt afgebroken en er vaak weinig tijd is om een ingewikkeld eindspel uit te spelen. Dat geldt echter ook voor het middenspel. Toernooien en matches met klassiek tempo worden steeds vaker beslist in een tiebreak met versneld tempo. Dat geeft de spelers nieuwe strategische mogelijkheden doordat ze doelbewust kunnen proberen de tiebreak te bereiken. Ondanks al deze verandering geldt nog steeds dat de menselijk geest het opneemt tegen de geheimen die in een stelling verborgen zijn en zijn denkkracht meet met die van anderen. Schaken blijft schaken. Het is niet op sterven na dood en van hyperschaak is geen sprake.
Opgave
Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.
04-3 Wat is de winnende zet van wit?
Oplossing van de vorige week
04-2 Hoe wint zwart?
1...Dxg3+ 2.Kxg3 gxf6.
Met een toren voor staat zwart gewonnen.
De laatste zet
- Gegevens
- Geschreven door: rQ
De laatste zet, de presentatie. Het jubileumboek is af en wordt uitgereikt aan de leden van de club. Het wordt overhandigd aan de openbaarheid en moet nu zelf zijn weg in de wereld vinden. Er is koffie en gebak. Het boek is geboren, het creatieve proces ten einde. Dat is ook een beetje sterven, hoewel je als maker voortleeft in je schepping, althans zolang het boek wordt gelezen, bekeken of op zijn minst in een bibliotheek is opgenomen.
Degene die in een schaakpartij de laatste zet uitvoert, wint of speelt remise. Het doen van de laatste zet is geen treurige gebeurtenis. Treurig kan de een na laatste zet van de partij zijn, de laatste zet van de andere, want die gaat altijd gepaard met verlies of remise. (Maar het Schaak der Wrake dan? In verloren stelling nog gauw even een schaakje geven en dan opgeven zonder te wachten op de tegenzet? In dit uitzonderlijke geval is de laatste zet gespeeld zonder te zijn uitgevoerd en het verwachte effect treedt wel degelijk op: partijwinst door opgave van de tegenstander.)
Met de laatste zet wordt de schaakpartij voltooid. In de Nederlandse taal wordt de uitdrukking de laatste zet wel in meer algemene zin gebruikt om aan te geven dat iemand iets heeft voltooid. Dat kan een bepaald werk zijn geweest, zoals het schrijven van een boek, het uitvoeren van een opdracht of het leven zelf. De laatste zet is een metafoor, maar de weg der metaforen is een glibberig pad. Een rouwadvertentie voor een overleden schaker: Hij heeft zijn laatste zet gedaan. Voor de nabestaanden is dit een duidelijke tekst. Schaken was zijn leven en dat is nu afgelopen. Maar een collega-schaker met een neiging tot complotdenken ziet direct een dubbele bodem: de laatste zet van de verliezer is toch de een na laatste zet van de partij? Tenzij de overledene geen verliezer was en er sprake was van zelfdoding zou de tekst in de rouwadvertentie betekenen dat na de laatste zet van de overledene iemand anders nog een zet heeft gedaan die de dood heeft veroorzaakt. De advertentie zou een bedekte toespeling op een moord kunnen zijn. Wie heeft hem het laatste zetje gegeven en waarom?
De laatste zet. Wij schakers doen er vele in ons leven en dat bewijst dat de laatste zet niet het absolute einde hoeft te zijn. Je kunt de stukken altijd weer opzetten voor een nieuwe partij, net zoals je een nieuw boek kunt gaan schrijven of een volgende fase in je leven kunt beginnen.
Wij hebben ons werk gedaan. Nu bent u aan zet. U heeft het jubileumboek ontvangen en we hopen dat u het met plezier gaat lezen, de foto’s gaat bekijken of het tenminste een prominente plaats in uw boekenkast geeft.
Opgave
Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.
04-2 Ho
e wint zwart?
Oplossing van de vorige week
04-1 Wat is de winnende zet voor wit?
1. Dg4 g6 2.Dxd8 enz.