Freestyle Revolutie, deel 2

Als Freestyle Chess de dominante vorm van schaken wordt, kunnen we spreken van een revolutie. Het bestaande schaakspel wordt in korte tijd vervangen door een fundamenteel ander spel. Ik ben geen anti-revolutionair, zeker niet principieel, en het “Sterft gij oude vormen en gedachten” staat mij wel aan, omdat het symbool is voor voortuitgang. Maar je moet goed weten waar je mee bezig bent, anders kunnen er rampen gebeuren.
In het eerste deel van dit verhaal heb ik geschreven dat het revolutionaire aspect van FSC is dat een van de meest essentiële spelregels wordt veranderd, namelijk de regels voor de beginstelling. Daar is niet iedereen het mee eens. Voorstanders van FSC menen dat de regels over de loop van de stukken de meest essentiële spelregels zijn. Deze veranderen niet. Elke beginstelling evolueert op den duur tot stellingen die ook uit de klassieke beginstelling hadden kunnen voortkomen.
Maar als dat zo is, waarom zou je dan FSC spelen?
FSC-ers zeggen dat de klassieke beginstelling met de hulp van computers veel te ver is geanalyseerd. Schakers, van prof tot amateur, besteden tegenwoordig ontzettend veel tijd en geld aan openingenstudie. Ze leren allemaal de beste zetten voor wit en zwart, waardoor te vaak saaie stellingen op het bord verschijnen en de remisemarges groot zijn. Dat maakt het klassieke schaken voor het grote publiek minder aantrekkelijk, met als gevolg een toenemende populariteit voor rapid- en blitzschaken, en, in het verlengde daarvan, voor de onlinewereld boven de verenigingen.
Op deze redenering is het een en ander af te dingen. Ten eerste is het niet voor de eerste keer dat er geklaagd wordt over diepgaande openingenanalyse en de remisedood van het schaken. Dat was honderd jaar geleden als zo. Het schaakspel bleek steeds zoveel potentie te hebben dat het springlevend is gebleven. En wat betreft de saaiheid: Het duurt misschien iets langer voordat stellingen spannend worden, maar het gebeurt wel. Ten tweede is het een illusie te denken dat openingenstudie niet meer nodig is. Het is veel waarschijnlijker dat met meer beginstellingen juist meer studie nodig is. Tenslotte zijn niet alle beginstellingen gelijkwaardig. De klassieke beginstelling heeft niet alleen een lange historie, maar is ook uitgebalanceerd, harmonieus en een vertrouwd beginpunt. Van enkele beginstellingen van het FSC is aangetoond dat die voor zwart slechter zijn dan andere. Vanuit welke van de 960 mogelijke beginstellingen een partij wordt begonnen, wordt door het toeval bepaald. Openingsvoordeel kan bij FSC dus door toeval worden verkregen. Dat druist in tegen een van de meest essentiële waarden van het schaakspel.
De ware oorzaak van de snelle opkomst van FSC is dat het een vehikel is voor kapitaalkrachtige techbedrijven om snel veel geld te verdienen. Om een groter afzetgebied te krijgen, wordt de aard van het schaakspel veranderd. Doordat minder studie nodig is, is FSC laagdrempelig. De eenheid van sport, kunst en wetenschap, die zo kenmerkend is voor het klassieke schaakspel, wordt verstoord ten gunste van het sportieve en ten koste van het wetenschappelijke aspect. Kwaliteit doet er minder toe. Er worden meer fouten gemaakt, waardoor zich vaker vermakelijke, spectaculaire momenten voordoen. Kunst wordt kitsch. FSC is gemakkelijk consumentisme.