Het Grenke Open was vele jaren een sterk bezet en gerespecteerd schaaktoernooi, onderdeel van het Karlsruhe Schach Festival. Dit jaar bestond dit Festival uit twee toernooien. Aan het Open Grenke deden vrij onbekende grootmeesters mee, zoals Awonder Liang, Nikita Vitiugov and Ivan Saric. Het Grenke Freestyle Chess Open was daarentegen sterk bezet met onder anderen Magnus Carlsen, Arjun Erigaisi, Fabiano Caruana, Ian Nepomniachtchi en Vincent Keymer. Hoe beide toernooien zich tot elkaar verhielden bleek ook uit het prijzengeld. Voor het Open Grenke was totale prijzenpot € 70.000 euro, in het Freestyle toernooi was € 225.000 te verdienen. Er was bovendien een nieuwe regel ingesteld: deelnemers aan het Grenke Open mochten tot en met de 5e ronde overstappen naar het Freestyletoernooi. Zij behielden de punten die ze hadden gescoord in het open toernooi. Het Karlsruhe Schach Festival is exemplarisch voor de opmars van het Freestyle Chess.
Onder de naam Fischer Random Chess was Freestyle Chess vroeger een leuk spelletje voor in de vrije uurtjes en in de kroeg, net zoals weggeefschaak en doorgeefschaak. De stukken worden in de beginstand in willekeurige volgorde op de onderste (en bovenste rij) opgesteld. Dat is de enige verandering. De regels voor de loop van de stukken (behalve de regels voor de rochade) blijven dezelfde. Fischer Random was niet zo leuk als doorgeefschaak, maar leuk genoeg voor dikke pret in de late uurtjes of op lome zondagmiddagen. Daar lijkt nu verandering in te zijn gekomen. Met steun van een Duitse miljardair heeft Magnus Carlsen een Freestyle Chess Grand Slam Tour opgetuigd met toernooien in Wangels, Parijs, New York, New Delhi en Kaapstad en een totaal prijzenfonds van $ 750.000. Carlsen wilde deze Tour zelfs tot een officieel wereldkampioenschap maken, maar daar heeft de FIDE een stokje voor gestoken. Op den duur zal de FIDE het Freestyle Chess echter niet kunnen tegenhouden. Er zit domweg teveel geld achter. Andere organisatoren hebben het overgenomen en grote budgetten vrijgemaakt. Topgrootmeesters zijn er als vliegen op een pot stroop op afgekomen, maar ook op lagere niveaus wordt druk gefreestyled. Veel mensen vinden Freestyle Chess aantrekkelijk, omdat je geen diepgaande openingenstudie nodig hebt. Er is meer afwisseling doordat elke partij vanuit een andere stelling begint. Tenslotte zijn alle formats die op het aloude klassieke schaakspel zijn losgelaten, ook op het Freestyle Chess toepasbaar: digitalisering, computerschaak, elektronische databases, online toernooien, langzaam, rustig, snel en blitz, ratingsystemen, streamingdiensten, online platforms, influencers.
Peter Doggers heeft dit in zijn veelgeprezen boek De Schaak Revolutie uitgebreid beschreven “hoe een eeuwenoud bordspel populairder werd dan ooit”. Freestyle Chess wordt in zijn boek één keer genoemd, in de context van de aftakeling van Bobby Fischer. Enerzijds toont deze omissie aan hoe snel de ontwikkelingen gaan, anderzijds laat het zien dat Doggers de aard van het veranderingsproces niet helemaal heeft doorgrond. De door hem beschreven veranderingen, gevolgen van de toepassing van digitale technologie, zijn snel en diepgaand, maar laten het schaakspel in zijn diepste wezen onaangetast. Freestyle Chess is een essentiële verandering, een breuk met het verleden door de ingrijpende spelregelverandering die het impliceert.
Het schaakspel is als Chaturanga in de zesde eeuw in India ontstaan. Het spel zoals wij dat hebben leren kennen is het resultaat van een spelregelverandering in de 14e eeuw. Freestyle Chess kan het derde moment in deze lange termijnontwikkeling zijn. Of dat werkelijk het geval zal zijn, hangt af van de schaakorganisatoren en de sponsors. De populariteit is er al.
(wordt vervolgd)