In Londen is vorige week het toernooi om de WR Chess Masters Cup 2024 gehouden. De organisatoren presenteerden het toernooi in ronkende taal:
The world's top chess players battle it out at the WR Chess Masters Cup! In an iconic five-star location, 16 of the brightest stars of our sport will gather to compete for the title in an innovative format.
Dat beloofde wat!
De letters WR staan voor Wadim Rosenstein, een Duitse ondernemer van Oekraïense afkomst. Deze man heeft onlangs besloten sponsor van schaakevenementen te worden en heeft het initiatief genomen voor het FIDE World Rapid and Blitz Team Championship. Zijn ambitie is het schaken naar een hoger niveau te ontwikkelen en het in te zetten als een instrument om maatschappelijke doeleinden te bereiken.
De organisatoren beweerden in bovenstaand citaat dat in Londen de beste schaakspelers ter wereld om de overwinning zouden strijden. Dat klopte niet. Het deelnemersveld bestond uit een mengeling van jonge en minder jonge spelers, van supergrootmeesters en iets minder sterke spelers, van ex-wereldkampioenen en uitdagers, van mannen en vrouwen. Deze toernooivorm is een beproefde succesformule, denk aan de vroegere toernooien in Hoogeveen, waar de sterkste vrouwelijke schaker ter wereld (Judit Polgar), een oud-wereldkampioen, de sterkste speler uit Nederland en de jeugdwereldkampioen een vierkamp speelden. Ook de knock-out formule (twee partijen per ronde) die in Londen werd toegepast was niet nieuw. Toch pochten de organisatoren over de innovative format van het toernooi, de vernieuwende opzet. Zat die dan in het speeltempo?
The tournament will be played with the fastest possible classical time control, a format that has never been seen before.
Het “snelst mogelijke klassieke speeltempo”. Deze uitdrukking was nieuw voor mij. De organisatoren wilden blijkbaar vasthouden aan het klassieke tempo en dus niet meegaan met de trend van steeds meer rapid en blitz. Aan de andere kant wilde men de trend van steeds sneller en korter niet negeren. Is het resultaat een innovatie of een zoutloos compromis? Het tempo in het toernooi was één uur voor de eerste 30 zetten, 30 minuten voor de volgende 20 zetten en daarna 30 minuten voor de rest van de partij. Geen increment. Of dit nooit eerder zo is gedaan, weet ik niet, maar het handhaven van tijdcontroles (zelfs twee in één partij) kan zeker klassiek, maar zeker niet innovatief worden genoemd.
Als de stand na de twee “klassieke” partijen gelijk was, werd een Armageddonpartij van 10 minuten per speler gespeeld. Bij een Armageddonpartij krijgt zwart een of twee minuten minder bedenktijd, maar wordt hij tot winnaar uitgeroepen als de partij remise wordt. Hoewel deze methode om beslissingen te forceren tamelijk recent is, wordt hij tegenwoordig bijna standaard toegepast. Als iets in flagrante strijd is met de geest van het schaakspel, is het wel een variant waarin je wint (of verliest) als je remise hebt gespeeld. In de ogen van een ambitieuze jonge ondernemer/schaaksponsor zou dit voor innovatief kunnen doorgaan, maar schaakliefhebbers vinden het destructief.
Tot slot moeten we kort aandacht schenken aan een fenomeen dat de laatste tijd in het brandpunt van de belangstelling staat: de strijd tegen vals spel. De spelers werden in Londen voor het begin van elke speelronde gescand met metaaldetectoren. Dat gebeurt tegenwoordig bij meer toernooien (bijvoorbeeld het Groninger Schaakfestival) en schijnt door de FIDE voorgeschreven te zijn. Doel is te voorkomen dat spelers elektronische apparatuur bij zich dragen waarmee ze computers kunnen raadplegen, eventueel met hulp van buiten. In Londen werden de spelers niet alleen aan het begin van elke ronde onderzocht, maar kon dat ook op willekeurige momenten tijdens de partij gebeuren. Of een speler die aan zet was daadwerkelijk zijn klok stil heeft moeten zetten om gescand te worden, weet ik niet. Maar desondanks: Een schaker storen, terwijl hij nog speelt! Het staat, zacht gezegd, op gespannen voet met de klassieke conventies, maar als je het wilt zien als een innovatie, dan kan dat.
Want innovatie gaat van auw.