rQ
Artikelen van Ruurd
Principes
- Gegevens
- Geschreven door: rQ
Wie – als schaker – januari zegt, zegt Wijk aan Zee. Volgende week vrijdag begint het Tatasteeltoernooi weer.
Het toernooi dat 87 jaar geleden als het Hoogovenschaaktoernooi voor de eerste keer is gehouden, heeft zich ontwikkeld tot een van de meest prestigieuze schaaktoernooien uit de geschiedenis. Alle naoorlogse wereldkampioenen hebben er aan meegedaan, met één uitzondering: Bobby Fischer, waaruit ten overvloede blijkt dat die gek was. Dit jaar geeft de nieuwe wereldkampioen, Gukesh D., acte de présence.
Naarmate het toernooi in de loop der tijd groter werd, werd de organisatie professioneler en de publiciteit gelikter. Sinds enkele jaren heeft het zich de titel “Wimbledon van het schaken” aangemeten. Persoonlijk vind ik dit pronken met andermans veren en een zwaktebod. Op de prestigeladder van de sport plaatst je je hierdoor vrijwillig onder tennis. Dat is niet nodig. Het Tatasteeltoernooi biedt uit zichzelf een fantastisch schaakspektakel dat veel bezoekers en online kijkers trekt.
Toch is er reden voor zorg. De staalindustrie heeft het moeilijk. De winstgevendheid staat onder druk, onder andere door de stijgende energieprijzen en de noodzakelijke investeringen in nieuwe, schone technologie. Economische schommelingen laten het schaaktoernooi niet onberoerd. Het Hoogoventoernooi heeft in het verleden uit geldgebrek wel eens moeten afschalen. Zo nu en dan werd het bedrijf verkocht, waardoor wij vòòr Tatasteel nog even het Corustoernooi hebben gehad. Het toernooi kan wel tegen een stootje. De dreiging komt uit een andere hoek.
De hoogovens van Tatasteel stoten onverantwoordelijk grote hoeveelheden kankerverwekkende stoffen uit. Door in Wijk aan Zee te gaan schaken stelt ik mij daaraan bloot, wat heel onverstandig is, en verschaf ik het bedrijf een zekere mate van legitimiteit voor die uitstoot. Het Tatasteeltoernooi is niet helemaal te vergelijken met de Formule 1 races in het nabijgelegen Zandvoort, want schakers produceren weinig schadelijke uitstoot in vergelijking met raceauto’s, maar de connectie wordt wel steeds nadrukkelijker gelegd. Vorig jaar hebben milieuactivisten tegen het toernooi gedemonstreerd. Het is mij toen niet opgevallen. Je kunt echter verwachten dat de demonstraties groter worden en als Extinction Rebellion zich ermee gaat bemoeien, zal er van rustig schaken weinig terecht komen.
Wil ik nog wel meedoen? Ik heb ernstig getwijfeld, maar me toch ingeschreven voor een vierkamp. Het persoonlijke plezier, het hedonisme, heeft weer eens gewonnen van de principes.
Tussen Singapore en Groningen (ligt Roden)
- Gegevens
- Geschreven door: rQ
Gukesh D. is in Singapore de jongste wereldkampioen schaken ooit geworden. Hij versloeg titelhouder Ding Liren in een spannende match. Bij het begin van de laatste partij was de stand gelijk. Er stond een theoretische remisestelling op het bord, toen Ding, door zenuwen overmand, een afschuwelijke blunder maakte. Weg was de titel.
Gukesh prees hem na afloop de hemel in, zei dat Ding heel goed had gespeeld, dat hij tot de grootste schakers uit de geschiedenis hoort, enz., enz. De grootsheid van de verslagene straalt af op de overwinnaar en dan ga je natuurlijk niet zeggen dat hij een prutser is.
De dinosaurussen keken het schouwspel meewarig aan. Kasparov verkondigde dat het wereldkampioenschap niet meer bestaat sinds Carlsen niet meedoet. Carlsen zelf vond dat de partijen niet van deze tijd waren. De 12e partij had gespeeld kunnen zijn door meesters uit een grijs verleden, zoals Aljechin en Bogoljubow. Vermakelijker was het live-commentaar van de hedendaagse grootmeesters Giri en Leko. De al iets oudere Peter Leko zei over de 11e partij: “An explosion of chaos” en “Everything is out of control”, terwijl Anish opmerkte: “The bar is randomly around the middle”, waarmee hij de bewegingen van de evaluatiebalk naast het bord bedoelde. En de spelers zelf? Ding, die over zijn 4e zet 38 en over zijn 5e zet 22 minuten had nagedacht: “I did calculate some nonsense”. Gukesh (“I am super happy”) stelde zich na afloop nederig op. Hij gaat de komende jaren hard werken om het niveau van Carlsen te overtreffen. Met zijn achttien jaar heeft hij nog even de tijd om de jongste nummer 1 van de internationale rating lijst te worden. Over Ding maak ik me weinig illusies. Hij is geknakt, misschien wel voor de rest van zijn carrière.
Het WK is afgelopen. Wij maken ons op voor het Schaakfestival dat zaterdag in Groningen begint. In de Open A-groep wordt gestreden om de Zilveren Zwanepol. Er doen zeven grootmeesters mee, waarvan de Indiër Narayanan de hoogste rating heeft. Casper Schoppen is de sterkste Nederlander. De Groningse hoop is gevestigd op Sipke Ernst, maar ik ben ook benieuwd hoe Eelke de Boer het gaat doen. Kan hij een grootmeesterresultaat boeken?
Het festival heeft verschillende toernooivormen. Behalve de Open groepen die 9 ronden spelen, zijn er Vierkampen (3 ronden) en Compactgroepen (5 ronden), zodat het schaken gemakkelijk kan worden gecombineerd met familiaal samenzijn in de donkere dagen rond Kerst. Voor degenen die daar niet aan doen, zijn er allerlei side events, zoals onderwaterschaken. Dit jaar is er voor het eerst een Compactgroep voor veteranen. Tot mijn schrik zag ik dat enkele van mijn beste schaakvrienden zich voor die groep hebben ingeschreven: “Zij ook al?” Goed, ik doe het ook iets kalmer aan, maar dan wel in een Compactgroep voor iedereen.
En ondertussen in Roden …
De WK-match is hier maar bij een paar schakers doorgedrongen en er doen ook niet veel Roners mee aan het Schaakfestival. Schaakclub Roden viert triomfen in de NOSBO-competities voor zes- en viertallen en verder is de blik hoofdzakelijk naar binnen gericht. Schaken is een prachtig spel, vaak spannend en goed voor de hersenen, en het brengt mensen samen. Schaakclub Roden is een vereniging waar mensen graag komen omdat het schaken er zo gezellig is. En hoewel het vervelend kan zijn voor degenen die nog met hun partij bezig zijn, is niet zo erg als iemand luidkeels van zijn vreugde getuigt omdat hij van een sterke speler heeft gewonnen. En hoewel een commissie een half jaar bezig is geweest om de reglementen te actualiseren, worden overtredingen vaak door de vingers gezien en vrijwel nooit bestraft. Komt iemand een paar minuten te laat? Geen probleem, dan maken we gewoon een nieuwe indeling. Hoe zou Peter Leko dat hebben genoemd?
Het zij zo. In een land waar ieder moment je huis kan worden opgeblazen, waar bevolkingsgroepen tegen elkaar worden opgezet en waar we ons moeten voorbereiden op een komende oorlog, zijn verenigingen als Schaakclub Roden broodnodig.
Ik wens u prettige kerstdagen en een gelukkig nieuwjaar.
Ding en Gukesh om het WK
- Gegevens
- Geschreven door: rQ
Op het Waling Dijkstra Weekendtoernooi stond ik te praten met een oude schaakkennis uit de Haagse Schaakbond. Hij was er een tijdje uit geweest omdat zijn resultaten sterk achterbleven bij de kwaliteit van zijn spel, maar in dit toernooi ging het geweldig en heeft hij een flink deel van de verloren gegane ratingpunten teruggewonnen. Tot mijn verbazing wist hij niet dat volgende week het wereldkampioenschap schaken weer begint. Nog groter was mijn verbazing toen hij vroeg tussen wie het gaat.
De onwetendheid van mijn kennis was niet veroorzaakt door zijn tijdelijke afwezigheid. Het huidige topschaak is ver verwijderd van de belevingswereld van veel Nederlandse amateurs. Je zou zelfs kunnen spreken van twee verschillende werelden. Hoewel zij het waarschijnlijk niet zo bedoelen, dragen de organisatoren daaraan bij door de berichtgeving over de match. Met gepaste trots benadrukken zij het Aziatische karakter ervan: beide spelers komen uit dit werelddeel: de titelverdediger Ding Liren uit China en de uitdager Dommaraju Gukesh uit India. Bovendien wordt de match in Singapore gehouden. De eerste WK-match in Azië vond bijna een halve eeuw geleden plaats, in 1978, toen Karpov en Kortchnoi in Bagaio City op de Filippijnen om de titel streden.
Het centrum van de schaakwereld lijkt definitief naar het Oosten te zijn verschoven, in het bijzonder India, naar het deel van de wereld waar het ooit in de vorm van tsjaturanga is ontstaan. Dit betekent echter niet dat wij het schaken kwijt zijn. De schaakwereld is een globale wereld, niet opgedeeld in van elkaar gescheiden fysieke delen. Het is niet toevallig dat Google de hoofdsponsor van de match is. Elke belangrijke schaakwedstrijd is via internet en de social media van minuut tot minuut op de voet te volgen. In chatboxen kun je met iedereen in deze wereld communiceren. Wie snel informatie wil hebben, hoeft niet meer te zoeken, maar stelt een vraag aan ChatGPT.
Generatie Z, die in de digitale wereld is geboren, weet niet anders. De oudere generaties worden daarentegen gehinderd door langzame, ouderwetse media als boeken, kranten en tijdschriften. Daardoor kan de indruk ontstaan van twee verschillende culturen in twee verschillende werelden. Maar ook al zou dat zo zijn (wat ik betwijfel, want er is communicatie ten over), dan mag dat geen excuus zijn om de strijd om het wereldkampioenschap niet op de voet te volgen.
Gukesh is favoriet. Hij is achttien jaar en als hij wint, is hij de jongste wereldkampioen schaken ooit. Ook wat dat betreft is er wel iets veranderd. Spassky was achttien toen hij jeugdwereldkampioen werd. Ding Liren heeft na het behalen van de wereldtitel geen opzienbarende successen geboekt. Toch denk ik dat hij te gemakkelijk wordt afgeschreven. Hij zal, ondersteund door een uitgebreide staf, schaaktechnisch, psychisch en fysiek minutieus voorbereid aan het bord verschijnen. Tegen Nepomniachtchi heeft hij een schijnbare hopeloze achterstand goedgemaakt en werd hij wereldkampioen. Dat is nog maar anderhalf jaar geleden! Het zou hem zomaar opnieuw kunnen lukken. Ik denk dat de match spannender wordt dan de kiebitzers denken. Maandag is de eerste partij.
Innovatie
- Gegevens
- Geschreven door: rQ
In Londen is vorige week het toernooi om de WR Chess Masters Cup 2024 gehouden. De organisatoren presenteerden het toernooi in ronkende taal:
The world's top chess players battle it out at the WR Chess Masters Cup! In an iconic five-star location, 16 of the brightest stars of our sport will gather to compete for the title in an innovative format.
Dat beloofde wat!
De letters WR staan voor Wadim Rosenstein, een Duitse ondernemer van Oekraïense afkomst. Deze man heeft onlangs besloten sponsor van schaakevenementen te worden en heeft het initiatief genomen voor het FIDE World Rapid and Blitz Team Championship. Zijn ambitie is het schaken naar een hoger niveau te ontwikkelen en het in te zetten als een instrument om maatschappelijke doeleinden te bereiken.
De organisatoren beweerden in bovenstaand citaat dat in Londen de beste schaakspelers ter wereld om de overwinning zouden strijden. Dat klopte niet. Het deelnemersveld bestond uit een mengeling van jonge en minder jonge spelers, van supergrootmeesters en iets minder sterke spelers, van ex-wereldkampioenen en uitdagers, van mannen en vrouwen. Deze toernooivorm is een beproefde succesformule, denk aan de vroegere toernooien in Hoogeveen, waar de sterkste vrouwelijke schaker ter wereld (Judit Polgar), een oud-wereldkampioen, de sterkste speler uit Nederland en de jeugdwereldkampioen een vierkamp speelden. Ook de knock-out formule (twee partijen per ronde) die in Londen werd toegepast was niet nieuw. Toch pochten de organisatoren over de innovative format van het toernooi, de vernieuwende opzet. Zat die dan in het speeltempo?
The tournament will be played with the fastest possible classical time control, a format that has never been seen before.
Het “snelst mogelijke klassieke speeltempo”. Deze uitdrukking was nieuw voor mij. De organisatoren wilden blijkbaar vasthouden aan het klassieke tempo en dus niet meegaan met de trend van steeds meer rapid en blitz. Aan de andere kant wilde men de trend van steeds sneller en korter niet negeren. Is het resultaat een innovatie of een zoutloos compromis? Het tempo in het toernooi was één uur voor de eerste 30 zetten, 30 minuten voor de volgende 20 zetten en daarna 30 minuten voor de rest van de partij. Geen increment. Of dit nooit eerder zo is gedaan, weet ik niet, maar het handhaven van tijdcontroles (zelfs twee in één partij) kan zeker klassiek, maar zeker niet innovatief worden genoemd.
Als de stand na de twee “klassieke” partijen gelijk was, werd een Armageddonpartij van 10 minuten per speler gespeeld. Bij een Armageddonpartij krijgt zwart een of twee minuten minder bedenktijd, maar wordt hij tot winnaar uitgeroepen als de partij remise wordt. Hoewel deze methode om beslissingen te forceren tamelijk recent is, wordt hij tegenwoordig bijna standaard toegepast. Als iets in flagrante strijd is met de geest van het schaakspel, is het wel een variant waarin je wint (of verliest) als je remise hebt gespeeld. In de ogen van een ambitieuze jonge ondernemer/schaaksponsor zou dit voor innovatief kunnen doorgaan, maar schaakliefhebbers vinden het destructief.
Tot slot moeten we kort aandacht schenken aan een fenomeen dat de laatste tijd in het brandpunt van de belangstelling staat: de strijd tegen vals spel. De spelers werden in Londen voor het begin van elke speelronde gescand met metaaldetectoren. Dat gebeurt tegenwoordig bij meer toernooien (bijvoorbeeld het Groninger Schaakfestival) en schijnt door de FIDE voorgeschreven te zijn. Doel is te voorkomen dat spelers elektronische apparatuur bij zich dragen waarmee ze computers kunnen raadplegen, eventueel met hulp van buiten. In Londen werden de spelers niet alleen aan het begin van elke ronde onderzocht, maar kon dat ook op willekeurige momenten tijdens de partij gebeuren. Of een speler die aan zet was daadwerkelijk zijn klok stil heeft moeten zetten om gescand te worden, weet ik niet. Maar desondanks: Een schaker storen, terwijl hij nog speelt! Het staat, zacht gezegd, op gespannen voet met de klassieke conventies, maar als je het wilt zien als een innovatie, dan kan dat.
Want innovatie gaat van auw.